მყინვართა დნობა საფრთხეს უქმნის 2 მილიარდზე მეტი ადამიანის საკვებისა და წყლის მარაგს მთელს მსოფლიოში - გვაფრთხილებს გაერომ, რადგან დნობის მიმდინარე "უპრეცედენტო" ტემპი გამოიწვევს არაპროგნოზირებად შედეგებს.
მსოფლიოში ყველა სარწყავი სოფლის მეურნეობის ორი მესამედი, სავარაუდოდ, გარკვეულწილად დაზარალდება მთის რეგიონებში მყინვარების უკან დახევით და თოვლის დნობით, რაც გამოწვეულია კლიმატის კრიზისით, იუნესკოს მოხსენების თანახმად.
1 მილიარდზე მეტი ადამიანი ცხოვრობს მთიან რეგიონებში და მათგან, ვინც განვითარებად ქვეყნებში ცხოვრობს, ნახევარი უკვე განიცდის საკვების დაუცველობას. ეს სავარაუდოდ გაუარესდება, რადგან ასეთ რეგიონებში საკვების წარმოება დამოკიდებულია მთის წყლებზე, დნობის თოვლსა და მყინვარებზე, გაეროს მსოფლიო წყლის განვითარების ანგარიშის 2025 წლის მიხედვით.
განვითარებული ქვეყნებიც რისკის ქვეშ არიან: მაგალითად, აშშ-ში, კოლორადოს მდინარის აუზი 2000 წლიდან გვალვაშია და უფრო მაღალი ტემპერატურა ნიშნავს, რომ მეტი ნალექი მოდის წვიმის სახით, რომელიც უფრო სწრაფად მიედინება, ვიდრე მთის თოვლი, რაც ამწვავებს გვალვის პირობებს.
აუდრი აზოლაიმ, იუნესკოს გენერალურმა დირექტორმა, თქვა: "სადაც არ უნდა ვიცხოვროთ, ჩვენ გარკვეულწილად ვეყრდნობით მთებსა და მყინვარებს. მაგრამ ეს ბუნებრივი წყლის კოშკები გარდაუვალი საფრთხის წინაშე დგანან. ეს ანგარიში აჩვენებს მოქმედების გადაუდებელ საჭიროებას."
მყინვარების ცვლილების ტემპი რეკორდულია, გაეროს მსოფლიო მეტეოროლოგიური ორგანიზაციის ცალკე კვლევის მიხედვით, რომელმაც ამ კვირაში გამოაქვეყნა კლიმატის მდგომარეობის ყოველწლიური ანგარიში. კვლევამ აჩვენა, რომ რეკორდული მყინვარის მასის ყველაზე დიდი სამწლიანი დანაკარგი მოხდა ბოლო სამ წელიწადში, ნორვეგია, შვედეთი, სვალბარდი და ტროპიკული ანდები ყველაზე მეტად დაზარალებული ადგილებია.
აღმოსავლეთ აფრიკამ დაკარგა მყინვარების 80% ზოგიერთ ადგილას და ანდებში, 1998 წლიდან მყინვარების მესამედიდან ნახევარამდე დნება. მყინვარები ალპებში და პირენეებში, ყველაზე მეტად დაზარალებული ევროპაში, შემცირდა დაახლოებით 40%-ით დაახლოებით იმავე პერიოდში.
მყინვარების დაცემას კიდევ ერთი გავლენა ჰქონდა, დასძინა აბუ ამანიმ, იუნესკოს წყლის მეცნიერებათა დირექტორმა, რომ ყინულის დაკარგვა ანაცვლებს ამრეკლავ ზედაპირს მუქი მიწით, რომელიც შთანთქავს სითბოს. "მყინვარების დნობა გავლენას ახდენს [მზის] გამოსხივების ამრეკლავობაზე და ეს გავლენას მოახდენს მთელ კლიმატურ სისტემაზე", - გააფრთხილა მან.
უფრო მეტი ზვავი ასევე მოხდება, რადგან თოვლზე წვიმა ზვავის ფორმირების მთავარი ფაქტორია. მყინვარების დნობისგან დაგროვილი წყლის გამოყოფა ასევე შესაძლებელია, რაც იწვევს უეცარ წყალდიდობას ხეობებში ან ფერდობზე ქვემოთ მცხოვრებ ადამიანებს. ასევე დნება მუდმივი ყინვა, ათავისუფლებს მეთანს მთის ნიადაგიდან, რომელსაც დნობის მყინვარები აჩენს.
გასულ თვეში გამოქვეყნებულმა წინა კვლევამ, რეცენზირებად ჟურნალ Nature-ში, დაადგინა, რომ გლობალური მყინვარის მასის ნახევარი დაიკარგებოდა საუკუნის ბოლომდე, თუ გლობალური დათბობა არ შეჩერდებოდა. ალექს ბრიზბორნმა, მყინვარის გეოფიზიკოსმა ბრიტანეთის ანტარქტიდის კვლევაში, თქვა: "მთის მყინვარები შეიცავს დედამიწის ყველაზე დიდ მტკნარი წყლის რეზერვუარებს. ზაფხულის დნობის წყალი უზრუნველყოფს მილიარდ ადამიანს წყლის მარაგს და ასაზრდოებს უზარმაზარ ინდუსტრიასა და სოფლის მეურნეობას. ასეთი დნობის გავლენა იგრძნობა მყინვარების ქვემოთ მცხოვრები ადამიანების მიღმა."
ეს ზემოქმედება ხდება იმ დროს, როდესაც საკვების მრავალი წყარო უკვე განიცდის სტრესს. ალვარო ლარიომ, საერთაშორისო ფონდის სოფლის მეურნეობის განვითარების (Ifad) პრეზიდენტმა და UN-Water-ის თავმჯდომარემ, მოითხოვა მეტი მხარდაჭერა იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც ცხოვრობენ დაზარალებულ მთიან რეგიონებში. "წყალი მიედინება ქვემოთ, მაგრამ საკვების დაუცველობა იზრდება ზემოთ. მთები უზრუნველყოფს ჩვენი მტკნარი წყლის 60%-ს, მაგრამ თემები, რომლებიც იცავენ ამ სასიცოცხლო რესურსებს, საკვების დაუცველობის ყველაზე მეტად არიან მიდრეკილნი", - თქვა მან.
"ჩვენ უნდა ჩავდოთ ინვესტიცია მათ გამძლეობაში მყინვარების, მდინარეების და ყველასთვის საერთო მომავლის დასაცავად."
